O'zbekiston uchun sinov: aholi soni ortishi bilan birga inson kapitali ham oshishi kerak.

Ularning so'zlariga ko'ra, aholi soni oshishi bilan birga inson kapitali ham ko'payishi zarur. Agar davlat siyosati noto'g'ri olib borilsa, aholi sonining o'sishi faqat O'zbekistondan mehnat kuchining eksportini oshiradi.

O'zbekiston global aholi reytingida 43-o'rinda turadi. Yuqorida turgan davlatlarga qarasak, Afg'oniston (42 million), Pokiston (241 million), Nigeriya (224 million), Bangladeş (170 million), Efiopiya (109 million) va Kongo Demokratik Respublikasi (105 million) mavjud. Ushbu davlatlar katta aholi soniga ega, ammo ularning iqtisodiy rivojlanishi qoniqarli emas.

Masalan, aholi soni 232 milliondan oshiq bo'lgan Nigeriya eng ko'p aholiga ega o'nlik davlatlar qatoriga kiradi, lekin afsuski, bu davlat qashshoq. Boy neft resurslariga ega bo'lishiga qaramay, neftning YaIMdagi ulushi atigi 9% ni tashkil etadi. Aholining ko'pchiligi qishloq xo'jaligida band, ammo bu sohadagi daromadlar aholi soniga mos kelmaydi. Avval Nigeriya oziq-ovqat eksportchisi bo'lgan, ammo hozirda uni import qilishga majbur.

Aholi soni bo'yicha eng ko'p davlatlar o'nligidagi so'nggi o'rinda joylashgan Efiopiya ham qashshoq qolmoqda. Aholisi 132 milliondan oshiq bo'lgan bu davlatning YaIMi atigi 145 milliard dollarni tashkil etadi. Mamlakatning tashqi qarzi taxminan 30 milliard dollarni tashkil qiladi va 2025 yilga kelib o'rta daromadli iqtisodiyotga aylanishni umid qilmoqda.

O'sish sur'atlari bilan birga demografik o'sish sifatiga ham e'tibor berish muhimdir

Aholi sonining o'sishi yaxshi, lekin bu ijobiy ahamiyatga ega bo'lishi uchun bir qator muammolarni hal qilish zarur, deydi iqtisodchi Shuxrat Rasul.

«Iqtisodiyot nuqtai nazaridan, aholi sonining o'sishi davlatning iqtisodiy rivojlanishiga hissa qo'shishi kerak. Bu mehnat resurslari, ishlab chiqaruvchilar, mahsulotlar, xizmatlar va iste'molchilar sonining oshishini anglatadi. Iqtisodiyotning asosi - bu tovarlar va xizmatlarni iste'mol qilishdir. Zamonaviy dunyoda iste'molchilar ko'paygan sari, iqtisodiyot tezroq rivojlanishi kerak.

Biroq, demografik o'sish har doim iqtisodiy taraqqiyotga olib kelmaydi. U faqat sifatli bo'lganda rivojlanish harakatlantiruvchisi bo'ladi. Agar davlat elita mas'uliyatsiz bo'lsa, bozor iqtisodiyoti qonunlarini e'tiborsiz qoldirsa va xalq manfaatlarini hisobga olmasa, hech qanday rivojlanish bo'lmaydi. Faqat aholi sonini oshirish bilan ish bitmaydi. Odamlarni iqtisodiy resursga aylantirish uchun ularga sifatli uy-joy, ta'lim, tibbiyot, toza ichimlik suvi, yangi havo va energetik resurslar ta'minlash zarur» , — ta'kidlaydi iqtisodchi.

O'rta sinfni mustahkamlash - kalit omil

Davlatning geosiyosiy kuchini belgilovchi vositalardan biri aholi hisoblanadi. Kam aholi iqtisodiy yutuqlarga erishishni qiyinlashtiradi. Shu bilan birga, bu aholi yuqori potensialga ega bo'lishi muhimdir. Siyosatshunos Kamolidin Rabbimov kichik va kam aholi bilan davlatlar kuchli emasligini ta'kidlaydi.

«Iqtisodiy kuch va aholi soni o'rtasida mustahkam bog'liqlik mavjud. Kam aholi bilan buyuk iqtisodiy kuchga erishish mumkin emas. Bugungi kunda O'zbekiston MDH davlatlari orasida aholi soni bo'yicha 2-o'rinda va ushbu mintaqada aholi o'sishi sur'atlari bo'yicha yetakchilik qilmoqda. Agar aholi o'sishi past sifatli bo'lsa, bu har doim salbiy ta'sir qiladi. Ammo aholi soni juda qashshoq yoki juda boy qatlamlarga emas, balki o'rta sinf vakillariga tegishli bo'lsa, bu juda yaxshi. Katta aholi soni davlat va jamiyatning yuqori energiyasini anglatadi. Agar iqtisodiy, siyosiy va ma'muriy islohotlar to'g'ri o'tkazilsa, shuningdek qashshoqlik va kambag'allik kamaytirilsa, demografik o'sish iqtisodiy kuchning asosi bo'ladi», — ta'kidlaydi siyosatshunos.

Aholi sonining o'sishi, o'z navbatida, munosib hayot uchun dastlabki infratuzilmani yaratishni talab qiladi. Avvalo, uy-joy, oziq-ovqat, ish o'rinlari, sifatli sog'liqni saqlash va ta'lim tizimini, shuningdek moliyaviy barqarorlikni ta'minlash zarur. Ushbu omillar davlatning rivojlanish darajasiga ta'sir ko'rsatadi.

Agar 2030 yilga kelib aholi soni 40 milliondan oshsa, bu haqda hozirdan faxrlanib gapirish kerak, lekin biz ko'tarayotgan masalaning ikkinchi tomonini ham o'ylab ko'rish lozim.

Suhbatning to'liq versiyasini videomaterialda ko'rishingiz mumkin.

Materialni tayyorlagan: Shohrux Majidzoda.