Siyosatchilarning "kim qadimiy va shuhratli" o'yinlari Markaziy Osiyodagi hamkorlik va do'stlik jarayonlariga jiddiy zarba beradi, dedi Ergashev.

Bunday xususiyat haqiqatan ham O'rta Osiyo respublikalarining sobiq sovet davridagi siyosatiga xosdir, deydi Ma'no tadqiqot tashabbuslari markazi direktori Baxtiyor Ergashov. Podrobno.uz muxbiriga bergan intervyusida u bu holatning sabablari va natijalari haqida so'zlab berdi.

Kichik xalqlarning kamchilik kompleksi

"Tarixini qadimlashtirish va ayrim tarixiy shaxslar uchun etnik mansublik uchun raqobatlashish har beshta O'rta Osiyo davlatiga xos. Ammo adolat uchun aytish kerakki, ular bu masalada yolg'iz emas. Bu yangi davlatlar uchun, qayerda va qachon paydo bo'lishidan qat'i nazar, hamma joyda amal qiladi. Bu yangi siyosiy sub'ektlik va identiklikni shakllantirish doirasida davlat siyosati", – dedi ekspert.

Biroq, uning so'zlariga ko'ra, ayrim shaxslar yoki voqealar qandaydir sababsiz yangi davlat ramzlariga aylanishi sabablari har doim aniq emas. Ko'pincha bu "qushni globusga tortish" kabi ko'rinadi.

"Bu urinishlar bir tomondan tushunarli: yangi davlatlarga yangi milliy identiklik va davlatni shakllantirish uchun tarixiy ideallar kerak. Lekin tarixni zo'rlashga urinish hech qanday yaxshi natijaga olib kelmaydi, chunki bu juda qisqa muddatli konstruktsiyalar", – dedi Ergashov.

Ekspert, bularning barchasi kichik xalqlarning kamchilik kompleksi belgisi ekanligiga chuqur ishonadi, ular tarixiy parallellar orqali o'z ahamiyatini oshirishni xohlashadi.

"Bunday usullar ichki foydalanish uchun juda faol ekspluatatsiya qilinadi va faqat ichki emas. Bu O'rta Osiyoda tarixiy ilmning jiddiy pasayishi fonida juda yaxshi namoyon bo'ladi. Mintaqadagi barcha davlatlarda tarix [tarix] ideologiya va siyosiy afzalliklarning xizmatkori bo'lib qolmoqda. Bu nafaqat jamiyatga, balki tarixiy ilmga ham juda salbiy ta'sir ko'rsatadi", – ta'kidladi suhbatdosh.

Nima uchun uchinchi renessans?

Bu yerda, xususan, Ergashov fikricha, O'zbekistonda hozirda faol targ'ib qilinayotgan "uchinchi renessans" konsepsiyasini ta'kidlash mumkin.

"Qanday tarixiy asoslar asosida tipologiya o'tkazilgani mutlaqo aniq emas. Nima uchun aynan uchinchi renessans? Uning vaqt chegaralari qayerda? Shaxsiy fikrimcha, bu tushuncha Sovet ittifoqi tarkibida 70 yillik rivojlanishni o'z ichiga oladi. Men O'zbekiston xalqining bu davrda – ilm-fan, madaniyat, iqtisodiyot, sanoatda eng ulkan tarixiy o'sish davri bo'lganiga chin dildan ishonaman. O'sha paytda milliy teatr va kino, o'z fizika, matematika, astronomiya maktablari shakllandi. Bularning barchasi renessansning eng yorqin ko'rsatkichlaridir", – dedi ekspert.

Uning fikricha, bu shuningdek, O'zbekiston hozirgi iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda ko'p jihatdan sovet rivojlanish bosqichida yaratilgan narsalardan kelib chiqayotganligi bilan izohlanadi.

"Agar "uchinchi renessans" konsepsiyasi mualliflari bu tushunchaga sovet rivojlanish davrini kiritmagan bo'lsa, unda to'g'ri, to'rtinchi haqida gapirish kerak", – dedi suhbatdosh.

To'siqlar

Barcha bu tarix bilan o'ynashlar ijobiy natijalar bermaydi, deb ishonadi ekspert.

"Kimning qadimiy va shonli ekanligi ustida o'yinlar mintaqaviy identiklik va birlashish g'oyasiga juda og'ir zarba beradi. Har qanday siyosatchi yoki tarixchi tomonidan aytilgan, o'zining xalqining hozirgi davlatini shakllantirgan buyuk ajdodlar va davlatlar haqida gapiradigan har qanday bayonot – bu qiyin kechayotgan hamkorlik va do'stlik jarayonlariga zarba", – deya ta'kidladi u.

Xususan, uning so'zlariga ko'ra, mintaqadagi tarixchilar va siyosatchilar ko'pincha kim tarixga ko'proq hissa qo'shganligi – ko'chmanchi yoki joylashgan tsivilizatsiyalar haqida bahslashishadi. Biroq, bu har doim chuqur ilmiy emas va samarali emas.

"O'rta Osiyoning noyobligi shundaki, bu ikki madaniyatning klassik simbiozining paydo bo'lish joyidir. Shuning uchun ma'lum faktlarni ko'rsatish va qarama-qarshilik qilish shart emas. Tarixiy ilm uchun chaqiriq – bu noyob ming yillik tajribani o'rganish va ko'rsatishdir. Mana shunda haqiqiy burilish bo'lishi mumkin", – deb yakunladi ekspert.

Tahririyat fikri muallifning pozitsiyasi bilan mos kelmasligi mumkin.