Trampning Markaziy Osiyoga tashrifi uning tashqi siyosatida mintaqaning ahamiyatini ko'rsatishi mumkin, deydi mutaxassis.

Novosibirsk davlat iqtisodiyot va boshqaruv universitetining "Rossiya – Markaziy Osiyo" mintaqaviy taqqoslash tadqiqotlari markazi laboratoriyasiga rahbarlik qiluvchi, "Sibir xalqaro tadqiqotlari jamiyati" ANO direktori Denis Borisovning fikricha, Trampning tashrifi ehtimoli uning tashqi siyosatidagi mintaqaga bo'lgan ustuvorlikni ko'rsatadigan belgi bo'lishi mumkin. Trampning hokimiyatga kelishi mintaqamizga yana nimalarni keltirishi haqida mutaxassis Podrobno.uz uchun tayyorlagan materialida ma'lum qildi.

"Yangi AQSh prezidenti kelishi davlatning ichki va tashqi siyosatini o'zgartirishni nazarda tutadi. Xalq maqolida aytilganidek: "Yangi mopp yangi usulda supuradi". Biroq bunday yangilikni tasavvur qilish ham qiyin edi: Panama kanali, Kanada, Grenlandiya, Amerika ko'rfazi", – dedi Borisov.

Uning so'zlariga ko'ra, bunday islohotlar fonida maqolning ikkinchi qismi esga tushadi: "… yangi usulda supuradi, qachonki, yerdan o'z o'rnini egallasa". Shunday bo'lsa-da, 2025 yil 20 yanvarda AQShning 47-prezidenti lavozimga kirishadi, demak, yangi liderning ambitsiyalari global tizim uchun shart-sharoitlarni yaratadi.

"Agar diqqat bilan qarasak, Trampning dasturida mantiqni topish mumkin, chunki u siyosatda venchur investor sifatida harakat qiladi: turli xil startaplar uchun sarmoya kiritadi, ularning 90 foizi ehtimol "uchmaydi", lekin 10 foizi foyda keltirib, barcha xarajatlarni qoplaydi. Boshqacha qilib aytganda, agar u tashqi siyosiy yo'nalishlaridan birini amalga oshirsa, o'z mamlakatining tarixiga katta harflar bilan yoziladi. Mana, shunday venchur siyosatchi", – ta'kidladi mutaxassis.

Markaziy Osiyo mintaqasi, AQShning tashqi siyosati uchun proeksiya sifatida, 90-yillarning oxiridan beri Vashingtonning tashqi siyosiy strategiyalarida mavjud. Ushbu o'ttiz yil ichida ma'muriyatlar o'zgardi, ammo AQShning Markaziy Osiyo siyosati yana ham aniq o'zgarishlarsiz qoldi.

AQShning mintaqadagi tashqi siyosat formulasi 1996 yilda AQSh davlat kotibining MDH bo'yicha maslahatchisi Jeyms Kollinz tomonidan belgilangan. U quyidagi yo'nalishlarni o'z ichiga oladi:

• Markaziy Osiyo davlatlarining suvereniteti va mustaqilligini qo'llab-quvvatlash, Xitoy va Rossiyaga qarshi AQShning to'siq siyosati kontekstida;

• Markaziy Osiyoda erkin bozor va demokratiya qurilishiga yordam berish, g'arbiy kompaniyalar va investitsiyalar uchun kirish imkoniyatlarini kengaytirish;

• Jahon siyosiy va moliyaviy institutlariga integratsiya, shuningdek, xavfsizlik bo'yicha Evroatlantik muloqotda ishtirok etish. Bu g'arbiy moliyaviy institutlar va vositalarning xalqaro munosabatlardagi rolini mustahkamlash va Markaziy Osiyoda xavfsizlik sohasida G'arbning ta'sir zonasini kengaytirishga yordam beradi;

• Mintaqaviy hamkorlikni rag'batlantirish (1-bandga qo'shimcha);

• Mintaqaviy xavfsizlikka yangi tahdidlarga qarshi kurash (3-bandga qo'shimcha);

• AQShning tijorat manfaatlarini kuchaytirish va energetika ta'minotlarini diversifikatsiya qilish (ro'yxatdagi oxirgi, lekin ahamiyati bo'yicha emas).

"Demokratlar yoki respublikachilar Oval kabinetda bo'lganda hech qachon ushbu olti bandning mohiyatiga ta'sir ko'rsatmagan, lekin Markaziy Osiyo davlatlari bilan xalqaro munosabatlarni amalga oshirish shakliga ta'sir ko'rsatgan", – ta'kidladi suhbatdosh.

Borisovning so'zlariga ko'ra, demokratlar an'anaviy ravishda g'arbiy ijtimoiy idealarga mos ravishda axloqiy va ijtimoiy muhandislikka urg'u berishsa, respublikachilar "shunchaki hokimiyat, shaxsiy narsa yo'q" asosida pragmatik yondashuvni qo'llaydilar.

"Shu bilan birga, Trampning ikkinchi prezidentligi yuqori ehtimol bilan o'tgan davrlarning strategik yo'nalishini davom ettiradi, ammo hozirgi paytdagi ba'zi o'zgarishlar bilan", – ta'kidladi u.

Birinchi e'tibor qaratiladigan narsa – "Xitoy chaqiruvini" bartaraf etish bo'yicha yanada tizimli yondashuv bo'ladi, bu g'arbiy kompaniyalar uchun Markaziy Osiyodagi energetika va noyob yer qazilmalari bo'yicha ishlab chiqish imkoniyatlarini kengaytirish sifatida tushuniladi.

Shuningdek, mutaxassis fikricha, Markaziy Osiyo davlatlarining ko'p yo'nalishli tashqi siyosatini qo'llab-quvvatlash va ularning tashqi savdosida dollar ustuvorligini ta'minlashga erishiladi.

Tramp davrida e'tibor beriladigan boshqa masalalar orasida – harbiy idoralar orqali mintaqa bilan maslahatlarni saqlash va oltinchi texnologik to'lqin g'arbiy texnologiyalarini ilgari surish.

"Bunda Donald Trampning tashqi siyosati Monro siyosatining yangi talqini ekanligini hisobga olish kerak. AQSh o'zini qisqartirib, G'arbiy yarim sharda va kollektiv G'arb ichida tartib o'rnatishga harakat qiladi, keyinchalik Jay Devid Vens orqali kengayadi. Bu kontekstdagi Evroosiyo maydonidagi o'zaro aloqalar maksimal darajada pragmatik bo'ladi", – dedi Borisov.

Mutaxassis, shuningdek, AQShning tashqi siyosatidagi Markaziy Osiyoning ustuvorligini ko'rsatadigan belgi sifatida amerikalik prezidentning mintaqaga tashrifi ehtimolini ko'radi.

"O'zining oldingi davrida Donald Tramp Markaziy Osiyo masalalariga faqat oxirgi yilda, davlat kotibi Mayk Pompeoni navbatdagi sayohatga jo'natganida e'tibor berdi. 2025 yil qiziqarli bo'ladi, kuzatamiz", – dedi Borisov.

Eslatib o'tamiz, avvalroq sobiq AQSh harbiy-dengiz kuchlari ofitseri Jeyms Dyurso Responsible Statecraft jurnalida Markaziy Osiyoni "Tramp e'tiborsiz qoldira olmaydigan ko'rinmas nuqtasi" deb atagan. U yangi prezidentni o'zining ikkinchi prezidentlik muddati davomida mintaqaga e'tibor berishga va Markaziy Osiyo davlatlariga tashrif buyurishga chaqirgan.